เหรียญสองสลึง พระมหามงกุฎ-พระแสงจักร เนื้อเงิน สมัยรัชกาลที่ 4 พ.ศ.2403

เหรียญกษาปณ์กลมแบนที่สยามผลิตออกใช้เองแทนเงินพดด้วง ในระยะแรกที่มีการปรับปรุงระบบเงินตราไทยให้เป็นแบบสากลนิยมตะวันตก

ด้านหน้า ตรงกลางเป็นรูปพระมหามงกุฎยอดเปล่งรัศมี มีฉัตรเบญจา (ฉัตร 5 ชั้น) วางกระหนาบทั้งสองข้าง พื้นลายทำเป็นลายเครือเถาไม้ มีรูปดวงดาวบอกชนิดราคาเหรียญ จำนวน 4 ดวง ล้อมรอบเหรียญทั้งสี่ด้าน ริมขอบเหรียญมีลายเส้นเป็นกรอบล้อมรอบ

ด้านหลัง เป็นรูปช้างเผือกยืนพื้นหันหน้าไปทางซ้าย อยู่กลางพระแสงจักร มีรูปดวงดาวบอกชนิดราคาเหรียญ จำนวน 4 ดวง เท่ากับจำนวนดวงดาวที่อยู่ด้านหน้าล้อมรอบทั้งสี่ด้าน มีลายเส้นเป็นกรอบล้อมรอบบริเวณริมขอบเหรียญ

         มีลักษณะเป็นเป็นเหรียญเงินกลมแบน ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 27 มิลลิเมตรบริเวณหน้าเหรียญทั้งสองด้านมีภาพนูนต่ำ ด้านหน้าเหรียญเป็นรูปพระมหามงกุฎ ยอดเปล่งรัศมี กระหนาบด้วยฉัตรทั้งสองข้าง เป็นพระราชลัญจกรพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 4) หมายถึงพระมหากษัตริย์หรือพระเจ้าแผ่นดินส่วนด้านหลังเหรียญเป็นรูปช้างเผือกกลางพระแสงจักร หมายถึง ตราประจำแผ่นดิน มีรูปดวงดาวตามจำนวนราคาที่หน้าเหรียญทั้งสองด้าน ในแต่ละด้านมีรูปดวงดาวจำนวน 4 ดวง (ดวงดาว 1 ดวงแทนราคา 1 เฟื้อง) ราคา 2 เฟื้อง เท่ากับ 2 สลึง จึงเป็นเหรียญชนิดราคาสองสลึง ผลิตจากเครื่องจักรแรงดันไอน้ำที่สั่งซื้อจากประเทศอังกฤษที่นำมาติดตั้งภายในโรงกษาปณ์สิทธิการในพระบรมมหาราชวัง เริ่มผลิตออกใช้ครั้งแรก เมื่อวันที่ 17 กันยายน พ.ศ. 2403 สำหรับใช้เป็นเหรียญกษาปณ์หมุนเวียนทดแทนเงินพดด้วง ซึ่งเป็นเงินตราไทยที่ใช้มาแต่เดิม เหรียญกษาปณ์เงินเหรียญนี้อยู่ในชุดเหรียญกษาปณ์เงินตรา พระมหามงกุฎ – ช้างเผือกกลางพระแสงจักร สมัยรัชกาลที่ 4 มี 5 ชนิดราคา แต่ละชนิดราคามีขนาดและจำนวนของรูปดวงดาวบนหน้าเหรียญลดหลั่นตามมูลค่า ประกอบด้วย

         - ราคาบาท ( 8 เฟื้อง)ขนาด 31 มิลลิเมตร มีรูปดวงดาว 8 ดวง

         - ราคาสองสลึงหรือกึ่งบาท (4 เฟื้อง) ขนาด 27 มิลลิเมตร มีรูปดวงดาว 4 ดวง

         - ราคาสลึง (2 เฟื้อง)ขนาด 20 มิลลิเมตร มีรูปดวงดาว 2 ดวง

         - ราคาเฟื้อง ขนาด 16 มิลลิเมตร มีรูปดวงดาว 1 ดวง

         - ราคากึ่งเฟื้อง (2 ไพ)ขนาด 13 มิลลิเมตร ไม่มีรูปดวงดาว

หมายเหตุ 2 เฟื้อง เท่ากับ 1 สลึง ดังนั้น 4 เฟื้อง เท่ากับ 2 สลึง

         ลักษณะทั่วไปของเหรียญกษาปณ์ชุดนี้คล้ายกับเหรียญบรรณาการ (เหรียญกษาปณ์รุ่นแรกของไทย ซึ่งผลิตเมื่อ พ.ศ. 2401/ค.ศ. 1858) แตกต่างกันที่พื้นลายเครือเถาไม้บริเวณด้านหน้าของเหรียญกษาปณ์รุ่นนี้ไม่ละเอียดเท่าพื้นลายของเหรียญบรรณาการ ด้านหลังเหรียญรุ่นนี้เป็นรูปช้างเผือกยืนพื้น ส่วนรูปช้างเผือกกลางพระแสงจักรบนหน้าเหรียญบรรณาการอยู่ในลักษณะลอยตัว ไม่มีพื้นรองรับ นอกจากนี้บริเวณขอบเหรียญชุดนี้มีขอบเรียบ ส่วนขอบเหรียญบรรณาการเป็นขอบเฟือง นับว่าเป็นเหรียญกษาปณ์กลมแบนยุคแรกของการปรับปรุงระบบเงินตราไทยให้เป็นสากลนิยมแบบตะวันตก